حمل‌ونقل دریایی مسافری در گذر زمان؛از قایق‌های مرگ تا شناورهای استاندارد
تردد دریایی از سرزمین اصلی به جزایر جنوبی کشور درگذشته‌ای نه‌چندان دور خطرات فراوانی را به همراه داشت.
به گزارش تیتر یک انلاین به نقل از بندر و دریا، خطرات جانی که مسبب آن استفاده از قایق و شناورهای غیراستاندارد برای این کار بود. تا اوایل دهه ۷۰ ، حمل‌ونقل دریایی کشور در جنوب متولی نداشت تا اینکه با هدف ساماندهی حمل‌ونقل مسافری، یک تعاونی ایجاد شد.
به گفته نایب‌رئیس تعاونی ۳۰ سال قبل پس از وقوع چند حادثه مرگبار، اتوبوس‌های دریایی جایگزین قایق‌ها شدند. اما این اقدام نیز به‌مثابه یک مُسکن موقتی برای حمل‌ونقل دریایی بود. مشروح گفت‌وگو با اسحاق اصلاحی نایب‌رئیس تعاونی قایقداران بندرعباس در ادامه می‌آید؛
- هدف از تأسیس این تعاونی چه بوده؟ شما از پیشکسوتان هستید، الان چقدر نیرو دارید و فعال هستید و چقدر سهامدار دارید و برنامه شما برای آینده چیست؟
هدف از تأسیس شرکت ساماندهی امر تردد و ایمنی شناورهای مسافری بوده که به اوایل دهه ۷۰ برمی‌گردد. در آن سال هر جایی یک قایقی مسافری را میبرد، نه جالب بود و نه از نظر ایمنی و امنیتی به صلاح. سال ۱۳۷۲ هیچ ارگانی متصدی امر نبود و شهرداری می‌گفت این مسئله به من ربطی ندارد، بنادر هم اصلا فعالیت مسافری نداشتند.
بندری هم به‌عنوان مسافری نبود. مردم از همین ساحل سوار می‌شدند و می‌رفتند سمت قشم، هرمز و جزایر دیگر. در آن سال حدود ۱۵۰ فروند قایق به‌صورت مستقیم مشغول به کار بودند. با احتساب جاشو و ناخداها ۴۰۰، ۵۰۰ نفر در بخش حمل‌ونقل دریایی مسافری امرارمعاش می‌کردند. در ادامه با هدف ساماندهی حمل‌ونقل مسافری تعاونی تشکیل شد تا مردم بتوانند راحت‌تر سفر دریایی داشته باشند.
خاطرم هست که اینجا تعدادی گاری بود که مردم را سوار می‌کردند و به سمت شناورها می‌بردند. بعضی وقت‌ها با توجه به مواج بودن دریا، نرده‌های حفاظتی داخل آب می‌افتاد. مردم واقعا اذیت می‌شدند و جایی هم نبود که تردد داشته باشد. بازاری وسط محله حسین‌آباد به نام «اوشین» درست کرده بودند و آن منطقه را واگذار کردند که بیایید اینجا اسکله‌سازی کنید و از همین‌جا تردد مسافر داشته باشیم.
این اسکله شهید حقانی همین اسکله که به شکل خرابه است در آن زمان میراث فرهنگی مدعی بود که اینجا میراث فرهنگی است و کسی نباید دست بزند که الان پایه‌های آن وجود دارد. شهرداری مخالفت کرد برای اسکله زدن در آن منطقه، هزینه هنگفتی برمی‌داشت. آمدند همین اسکله را از طرف شهرداری به ما واگذار کردند. اسکله‌ای متحرک گذاشتند و مردم از آن ساحل به همین‌جا آمدند.
در آن زمان بلیت‌فروشی نبود و این اولین بار بود که مردم به‌صورت مسافر و بلیت و با حداقل جلیقه نجات و … از همین اسکله تردد می‌کردند. به‌مرورزمان اتوبوس‌های دریایی آمد که اینها هم مسائل و مشکلات مربوط به خودش را داشت.
- چه مشکلاتی؟
ملوان در واقع با ورود اتوبوس‌های دریایی آمدند یک آمپول مُسکن زدند، یعنی شناورهایی را آوردند که بدتر از قایق بود. ما که منطقه را می‌شناختیم هر چه به آقایان گفتیم این اتوبوس‌های دریایی علاج درد نیست و متاسفانه باعث از بین رفتن خیلی از عزیزانمان و هموطنان شد. بالاخره سازمان بنادر و دریانوردی وارد این مسئله حیاتی شد.
اسکله‌هایی ساخت و همین اتوبوس‌های دریایی را ساماندهی کرد و در یاردهای بندر شناورها از نظر فنی چک شدند تا یک مقداری تحت کنترل قرار دادند. ترددهای این شناورها را محدود کردند و پس از غروب آفتاب دیگر هیچگونه ترددی مجاز نبود.
البته این اقدامات باز علاج درد نبود اما دیگر آن وضعیت تاسفبار قبل را شاهد نبودیم. در همین ایام بیش از اینکه این حوادث ناگوار تعدادی از هموطنان که در هرمز روی دهد، سازمان بنادر و دریانوردی طرحی داد و اعلام کرد شناورهای استاندارد وارد چرخه مسافری شود. کارهای مشاورهای آن انجام شد که حاصل آن همین شناورهای آذرخش است.
قرار بود نزدیک به ۳۰ فروند از این شناورها در ایران ساخته شود که متاسفانه با مشکلات ارزی و نوسانات ارزی که به وجود آمد، تعاونی نتوانست به تعهداتش عمل کند و کلا نزدیک به ۱۲ فروند شناور ساخته شد و وارد چرخه مسافری شد.
از این طرف نیاز مردم بیشتر بود یک تعدادی شناور از کشورهای همسایه به‌صورت فایبرگلاس خریداری کردند. به خاطر نیازی که وجود داشت، این شناورها را آوردند که الان ۳۸ فروند از این شناورها موجود است. سازمان بنادر و دریانوردی نیز از محل وجوه اداره شده تعدادی شناورهای چینی را وارد کشور کرد که باز رفع خلل در این بخش شد.
سازمان بنادر و دریانوردی کارهای تحقیقاتی و مشاوره را برای ساخت شناورهای بزرگتر و ایمن‌تر انجام داده است. اوایل اسفندماه نیز آخرین جلسه در تهران تشکیل شد. اگر با همین سرعت و دست فرمان کارها پیش برود سال آینده همین موقع شاهد خدمات‌رسانی شناورهای ایمن و بزرگ به مردم هستیم که حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس را نیز پوشش می‌دهد. بودجه و بحث اعتبارات این برنامه نهایی شده و امیدواریم یک ساختار خیلی خوب و منسجم در رابطه با مسافر به وجود بیاید که در شان این مردم و مملکت عزیز باشد.
جا دارد که از خدمات و همکاری‌هایی که سازمان بنادر و دریانوردی در این چند سال انجام داده است تشکر کنم. هر سال پیش از اینکه موضوع بنادر مطرح شود و عهده‌دار مسئولیت باشند، شاید ۱۰، ۱۵ نفر غرق می‌شدند، از زمانی که سازمان بنادر و دریانوردی آمد و این مسئولیت را بر عهده گرفت خونی از دماغ کسی نیامده است
. اینها زحماتی است که کشیده می‌شود، موضوعات ایمنی و آموزش‌هایی که پیش از سفر ارائه می‌شود و کلاس‌های توجیهی که سازمان بنادر و دریانوردی می‌گذارد باعث شده که تا به امروز هیچ اتفاقی نیفتد. خوشبختانه روند خوبی است و مردم خیلی راحت مسافرتشان را انجام می‌دهند. البته کاستی‌ها هست و همین کم بودن موضوع شناورها یک مقداری مردم را اذیت می‌کند. این مسئله اگر به همین سرعتی که الان سازمان استارت آن را زده پیش رفته و متوقف نشود، شاهد شکوفایی خیلی خوبی خواهیم بود.
- بحث کرایه‌ها را هم توضیح دهید؟ این کرایه‌ها جوابگوی هزینه‌های شما و شناورهایتان هست؟
زمانی که اتوبوس‌های دریایی در سال ۱۳۹۰ برچیده و فعالیت آنها متوقف شد، خود سازمان بنادر و دریانوردی پیش‌بینی کرده بود موضوع شناورهای آذرخش به سرانجام می‌رسد. کرایه اتوبوس‌های دریایی حدود سه هزار تومان بود. کرایه شناورهای جدید که ارزش آنها در آن زمان ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان بود حدود چهار هزار تومان بود.
کرایه شناورهای ۷۰۰ میلیون تومان را هفت هزار تومان تعیین کردند که البته اعتراض مالکان را بهدنبال داشت. حتی سازمان بنادر و دریانوردی در زمان مدیرعاملی وقت نامه زد به استانداری که این کار درست و اقتصادی نیست و ما دوباره دچار مشکل می‌شویم. استاندار وقت به سازمان بنادر و دریانوردی نامه زد که شما نگران نباشید.
هر استانداری که می‌آمد، می‌ترسید که مبلغ را بالا ببرد و یک دستورالعملی از شورای عالی ترابری آمد گفتند بر این اساس شما کرایه را تعیین کنید. مجددا آقایان زیر بار نرفتند گفتند که چیزی که شما میگویید، نیست. این را خود سازمان بنادر و دریانوردی که تخصصی است می‌داند واقعا این مبلغی که مسافران تردد می‌کنند حقیقی نیست و دستوری و اجباری است. الان برای مردم بومی فرق گذاشتند، شهروند و غیرشهروندش کردند. کجای ایران چنین چیزی وجود دارد؟
فقط در بندر شهید حقانی این اتفاق میافتد. الان با اصرار و پافشاری زیاد که هم از طرف مالکان بوده، کرایه ۱۵۰ هزار تومان شده است. این ۱۵۰ هزار تومان کرایه‌ای بوده که نزدیک به سه یا چهار سال پیش بسته شد و اینها زیر بار نرفتند. چیزی است که حاصل کار کارشناسی بود، متخصصان و کسانی که تخصص داشتند بر اساس تورم و دخل‌وخرج این رقم را تعیین کردند. همه هزینه شناور که ریالی نیست، ارزی هم هست.
بر اساس دلار آزاد هزینه می‌کنیم. این قیمت هر روز بالا می‌رود و مبلغی که باید خرج این شناورها شود دوباره بی‌ارزش می‌شود! گفتند فعالیت شناورها را اقتصادی می‌کنیم، یارانه می‌دهیم… حرف‌هایی زده می‌شود ولی اگر این اتفاق نیفتد دوباره چالش و مشکلاتی برای مردم به وجود می‌آید.
از همه مهم‌تر، بحث ایمنی سفر است که خدایی نکرده اگر به خطر بیفتد، قابل جبران نیست. بحث امنیت ۲۰۰، ۳۰۰ نفر در میان است. بنابراین می‌طلبد که آقایان سیاسی از تجربیات متخصصان دریایی استفاده کنند و به آنها باور داشته باشند. سازمان بنادر و دریانوردی در بحث مسافری یک ریال دنبال منفعت و مسائل مالی نیست. شاید بگویم سالانه میلیاردها تومان بابت مسئولیت اجتماعی هزینه می‌کند که هیچ برگشتی ندارد.
بنابراین اگر آقایان بگویند که سازمان بنادر و دریانوردی خودش را به خاطر درآمد به آب‌وآتش میزند این‌گونه نیست، فقط و فقط برای اینکه مشکلی برای مردم پیش نیاید، اگر هم به وجود بیاید همین آقایان باز می‌آیند به سازمان بنادر و دریانوردی میگویند شما چرا این کار را نکردید؟! بنابراین بیشتر از همه مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی دغدغه دارند که مردم سلامت در این مسیر دریایی تردد داشته باشند.
- وضعیت پرداخت تسهیلات برای خرید شناور چگونه است؟ در این بخش مشکلی وجود دارد؟
خیر، مشکلی ندارد. هرچه برای نوسازی و ساخت شناورها بخواهیم، سازمان بنادر و دریانوردی آن را انجام می‌دهد.
- دوره بازپرداخت تسهیلات مناسب است؟
در حال حاضر دوره بازپرداخت اقساط وام هشت‌ساله است که درخواست ۱۵ ساله شدن آن را داریم. برای این کار نیز فقط سازمان بنادر و دریانوردی تصمیم گیر نیست؛ بانک مرکزی و جاهای دیگر هم باید نظر بدهند. تاکید می‌کنم آن خطراتی را که باید احساس کنند ارگان‌های دیگر احساس نمی‌کنند. در این بین دست سازمان بنادر و دریانوردی روی آتش است و خودش را به آب‌وآتش میزند تا دوره بازپرداخت وام افزایش یابد.
- اصلی‌ترین تقاضای شما در این بخش افزایش دوره بازپرداخت تسهیلات است.
بله. در غیر این صورت تنها راه این است که مبلغ کرایه را بالا ببرند که در شرایط کنونی برای مردم هم با این وضعیت اقتصادی، ممکن نیست. مردم توانایی آن را ندارند. از آن طرف هم میدانیم که با این افزایش قیمت هم کار ما انجام نمی‌شود. با توجه به اینکه دخل‌وخرج صاحبان شناور با هم نمی‌خواند همه آنها فروشنده هستند و کسی خریدار نیست.
این شناورها محکوم به این هستند که اینجا بمانند مانند شناورهای تجاری نیستند که بروند بندر دیگری کار کنند. بنابراین خواهش ما این است که مسئولان نگاه ویژه‌ای به‌خصوص برای سلامتی مردم داشته باشند.
- با توجه به اینکه پیک مسافر در یک دوره خاصی از سال است آیا برنامه‌ای برای توسعه فعالیت‌های تعاونی دارید تا درآمدهایی به‌جز بحث تردد دریایی داشته باشید؟
همین شناورهایی که در طرح سازمان بنادر و دریانوردی قرار دارد مباحث مربوط به گردشگری دریایی پیش‌بینی شده است. شناورهای موجود قابلیت گردشگری آن‌چنانی که مد نظر مردم باشد ندارند. فقط مخصوص مسافر است که تردد می‌کنند.
تمایل داریم که این مسئله اتفاق بیفتد و حتما بحث مسافر نباشد و بحث گردشگری هم باشد که بتوانند تردد داشته باشند. حتی می‌توان برای ماهیگیری در جزایر لارک یا هنگام به‌عنوان گردشگری دریایی برنامه‌ریزی و از این فرصت استفاده کرد. البته باید زیرساخت‌های آن آماده شود که یکی از آنها ساخت شناورهایی است که بتواند این مسیر و این مسیر دریایی را طی کند. این موضوع در برنامه ما قرار دارد.
- به مجوز خاصی برای این کار نیاز است؟
خیر، به مجوز نیاز نیست، مجوز گردشگری داریم.
- آیا اقدامی برای واردات شناورهای مسافری یا کروزهایی که در رده‌های بالا قرار دارند، انجام دادید؟
مذاکراتی انجام شده ولی مسئولان با آوردن شناورهای بیرون از کشور مخالف هستند. میگویند که حتما باید تولید داخل باشد از یک نظر خوب است ولی دولت حمایت نمی‌کند.
- سازمان میراث فرهنگی با واردات شناورهای گردشگری مشکلی ندارد؟
اگر واردکننده از نظر مالی توانایی داشته باشد، هیچ مشکلی برای خرید خارجی ندارد، اما اگر بخواهند از وجوه اداره شده سازمان بنادر و دریانوردی استفاده کنند، آن فقط برای ساخت داخل است.
