عرضه اولیه‌های سهام شركت‌ها همواره به عنوان یكی از گزینه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاران، به ویژه افراد تازهوارد در بورس مطرح بوده و به دلیل اینكه سهم‌هایی كه در این عرضه‌ها به فروش می‌رسند در بیشتر مواقع سودآور هستند، همواره طرفداران زیادی نیز داشته تا جایی كه در مقاطع مختلف و در برخی موارد تا چندین میلیون نفر در آن مشاركت می‌كنند. اما این روزها وضعیت تغییر كرده و دیده می‌شود كه سهامداران برای نخریدن عرضه اولیه كمپین هم می‌زنند، هر چند بورس در 6 ماهه اول سال ۱۳۹۹ عملكرد جذابی داشت، اما از شهریور ماه كام خیلی‌ها را تلخ كرد و عملكرد ۵ ماهه قبل از آن را به شدت تحت تاثیر قرار داد.
عرضه اولیه‌های سال ۱۳۹۹ به لطف رونق بازار بورس انجام شد و با معافیت‌های مالیاتی‌ای كه برای شركت‌های تازهوارد به این بازار در نظر گرفته می‌شود و حمایت‌های دولت و سیاست‌های بعضی سازمان‌ها و نهادهای بزرگ مانند سازمان تامین اجتماعی و امثال آن، خیلی هم پر تب و تاب بود و نتیجه آن شد كه در 6 ماهه ابتدای سال تعداد زیادی عرضه اولیه در بورس صورت گرفت، اما پس از آن ورق برگشت و یكی از پیامدهای ناخوشایند ریزش متوالی ماه‌های گذشته در بورس كه از تابستان آغاز شد، منفی شدن سهام‌های عرضه اولیه‌ای بود كه پیش از وضعیت نامطلوب بورس جزو جاذبه‌های این بازار به شمار می‌آمدند و سود تضمین شده ۳۰ تا صددرصدی و حتی بیشتر به خریداران هدیه می‌كردند. اما با افت شاخص‌ها و شروع اصلاح بازار، روند عرضه اولیه شركت‌ها نیز تا حدودی متوقف شد. اكنون به نظر می‌رسد این گزاره كه عرضه‌های اولیه همیشه جذاب و سودآور هستند زیر سوال رفته و ممكن است یك سهم عرضه اولیه‌ای در زمانی كه اصلا انتظارش نمی‌رود از مثبت به منفی تغییر جهت دهد.
شستا؛ عرضه اولیه و توقف نماد
21 فروردین ماه سال جاری بود كه نماد شستا در فهرست نرخ‌های بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران درج و از ۲۷ فروردین نیز عرضه اولیه این نماد انجام شد اما ۱۷ شهریورماه ۹۹ بود كه معاملات شستا متوقف شد و علت این توقف نماد شستا را ارایه اطلاعات عنوان كردند، همچنین سه عرضه اولیه شركت تامین سرمایه امین، شركت سرمایه‌گذاری سیمان تامین و شركت توسعه مسیر برق گیلان كه در سال جاری عرضه شدند، در دی‌ماه به زیر قیمت عرضه اولیه‌شان رسیدند و ضرر‌دهی این سه عرضه اولیه شوكی بود كه بازار سرمایه به سهامدارانش وارد كرد. امین با قیمت ۱۰,۴۰۰ ریال عرضه شد و ۱۳ دی ماه به قیمت ۱۰,۰۴۰ ریال رسید، سیتا با قیمت ۱۵,۲۲۰ ریال عرضه شده بود و در همین روز به قیمت ۱۵,۰۲۰ ریال رسید و بگیلان با قیمت ۲۴,۰۰۰ ریال عرضه شد كه در این روز قیمت آن ۲۳۴۵۰ ریال یعنی پایین‌تر از نرخ عرضه اولیه آن تعیین شد؛ این سه شركت به ترتیب با نمادهای امین، سیتا و بگیلان در بورس پذیرش شده بودند.اما با وجود این اتفاقات و از بین رفتن اعتماد بین سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه و عدم حمایت دولت از بورس، آیا عرضه اولیه‌های شركت‌ها می‌تواند در بین سهامداران حقیقی همچنان مورد اطمینان باشد؟
قانونگذار به ریسك‌های بازار دامن نزند
مهیار بقایی، كارشناس بازار سرمایه معتقد است؛ همه شركت‌ها به دنبال تامین مالی در بازار سرمایه هستند و شعاری كه در این بازار وجود دارد نیز همواره به این موضوع تاكید داشته اما در حال حاضر در وضعیتی قرار داریم كه شاخص بورس منفی شده و در چند ماه اخیر هم سیر نزولی داشته اما نكته مهم این است كه باید ببینیم چه تصمیماتی در این بازار تاثیرگذار بوده است.بقایی با اشاره به تصمیم اخیر مسوولان بورس به «اعتماد» گفت: این تصمیم كه درخصوص دامنه نوسان گرفته شد موافقان و مخالفانی داشت كه بنده جزو مخالفان آن بودم زیرا همیشه بورس دارای ریسك‌های ذاتی مربوط به خود است و نباید قانونگذار به این ریسك‌ها دامن بزند.
دومینوی هیجان در بورس
بقایی در ادامه با بیان اینكه باید دید شركت‌هایی كه خواستار حضور در بورس هستند با چه اهدافی می‌خواهند این اقدام را انجام دهند، افزود: آیا این شركت‌ها شناخت درستی از بورس دارند و می‌دانند این دومینو زنجیروار به هم متصل است و مسوولان این شركت‌ها آگاهی كافی برای حضور در بورس دارند؟ این موضوع حائز اهمیت است كه ابتدا باید ساختار مالی شركت را مساعد كنند و پس از آن وارد بورس شوند.او گفت: یكی از اتفاقاتی كه در عرضه اولیه می‌افتد این است كه باعث می‌شود بورس رقیق‌تر شود و این حجم پول برای سهمی كه نمی‌ارزد قفل نشود و شركت‌هایی كه دارای ارزش بیشتری هستند خریداری شوند. موضوع اصلی این است كه ماهیت اصلی بورس این روزها فراموش شده و به اعتقاد من نه شاخص ۲ میلیونی و ۱۰۰ حباب بود و نه زمانی كه شاخص پایین بود زیر ارزش بود. بقایی درباره شركت‌های تازهوارد در بورس افزود: بهره‌گیری از تحلیلگران و مشاوره‌های سرمایه‌گذاری هنوز در ایران جا نیفتاده و نقش این تحلیلگران همچنان مغفول است این در حالی است كه این شركت‌ها باید راهكارهای این افراد را بپذیرند. متاسفانه شاهد آنیم كه برنامه‌ریزی این شركت‌ها دقیق نیست و تنها در یك ثانیه تصمیم می‌گیرند و سیاست‌های كلی برای شركت‌هایی كه می‌خواهند وارد بورس شوند وجود ندارد.این كارشناس بازار سرمایه تصریح كرد: بهتر آن بود كه زمانی كه شستا وارد بورس شد در ابتدا شركت‌های كوچك‌ترش وارد این بازار می‌شد و در انتها شستا می‌آمد.
سرنوشت بورس وابسته به متغیرهای اقتصاد است
او با بیان اینكه ریسك‌های غیرسیستماتیك در بورس زیاد است، گفت: آنچه شاهد آنیم این است كه دولت به عنوان یك سرمایه‌گذار در بازار برای تامین مالی اقدام به فروش اوراق كرده و برای شركت‌هایی كه می‌خواهند برای تامین مالی وارد بورس شوند بهتر آن است كه از طریق اوراق مالی اقدام كنند و در حال حاضر یك خط‌كش هم دارند كه آن اوراق دولتی است.او خاطرنشان كرد: آینده اقتصادی در حال حاضر مبهم است و ریسك‌های زیادی هم دارد و ورود به بازار سرمایه هم به همین میزان ابهام دارد. اینكه دنبال مقصر باشیم و بگوییم عرضه اولیه‌ها باعث این اتفاق شده درست نیست. یكسری مولفه‌های اقتصادی همیشه در بازار است كه باعث خروج منابع مالی از بورس می‌شود. درست است كه در این مدت تشویق‌های زیادی از سوی مسوولان برای ورود مردم به بورس انجام و پس از آن ریزش‌ها شروع شد اما این اتفاقی است كه افتاده و باید این مساله را در حال حاضر مدیریت كرد.این كارشناس بازار سرمایه تاكید كرد: یكی از مهم‌ترین رویدادها كه در كشور ما رخ داد عرضه سهام عدالت بود كه از همه اقشار در این سهام مشاركت دارند و بسیاری هم به این سهام خیلی امید دارند به خصوص اقشار كم‌بضاعت و دولت باید با برنامه‌ریزی دقیق آماده تحول و تغییرات در این شركت‌ها باشند و ابهامات را از این شركت‌ها بردارند، زیرا این شركت‌ها نقش تعیین‌كننده‌ای برای اعتمادسازی بین مردم و ماندن در بورس دارند. اگر شركتی در این مدت خوب كار كرده باشد این افراد در آینده منابع مالی بیشتری در بورس وارد می‌كنند و این موضوع می‌تواند فرهنگ‌سازی خوبی برای بورس باشد.
منبع: روزنامه اعتماد – ندا جعفری
