نویسنده یادداشت: عسل انصاری منش
تیتر یک آنلاین – به قطعیت می توان گفت هر چیزی در جهان، نکات مثبت و منفی مختص به خود دارد و هیچ چیزی سراسر ضرر و یا برعکس کاملا نافع نیست.
برای مثال دانشمندان توصیه أکید دارند «یک انسان بالغ روزانه چند لیوان «آب» بنوشد تا سلامت بماند». بنابراین طبیعتا نوشیدن «آب» از دیدگاه علمی و سلامت، دارای منافع بسیاری برای بدن انسان است، اما اگر یک فرد بخواهد روزانه مثلا 20 لیتر آب بنوشد، حتما این مایه حیات، برای او در نهایت بیماری و شاید مرگ را به دنبال خواهد داشت. در ضرب المثل هم گفته اند که «اندازه نگهدار که اندازه نکوست».
علاوه بر اینها می توان از بسیاری از اشیاء و امکانات مختلف، بهره های متفاوت در جهت مثبت و یا منفی بهره برد. به طور مثال «خودرو» یک وسیله نقلیه بسیار کاربردی برای جابجایی انسان، ابزار، وسایل و حتی خورد و خوراک است که مفید بودن آن برای همه واضح است. اما هستند کسانی که از خودرو برای جابجایی مثلا مواد مخدر و یا قاچاق بهره می برند. با این توصیف، بالاخره ذات وجود «خودرو» را می توان «مفید» قلمداد کرد و یا «مضر»؟!
بله، تقریبا همه چیز دو «بَر» دارد و مثبت و یا منفی بودن هر چیزی بسته به کاربر و کسانی ست که از آنها استفاده می کنند.
***
«فضای مجازی» و بخصوص «شبکه های اجتماعی» هم از این قاعده مستثنی نیستند و کاربرها می توانند بر مثبت و یا منفی بودن آنها اثرگذار باشند.
اما شرایطی هم وجود دارد که وجود شبکه های مجازی – اجتماعی ممکن است بر افراد تأثیر منفی و یا مثبت بگذارد که این مورد هم بسته به تفکرات، عقاید و علاقه مندی های کاربری ست که از آن فضا، بهره می برد.
مثلا اگر فرد در فضای مجازی دنبال کننده (فالور) صفحات علمی یا هنری باشد، قاعدتا پس از مدتی فعالیت در این حوزه، می تواند به اطلاعات و مسائل مربوط به حوزه «علمی» و یا «هنری» تسلط یافته و در جریان اخبار و مواردی که مطرح می شود قرار بگیرد و در کل این فضا بستر دانش او در این زمینه ها را افزایش خواهد داد.
اما اگر فردی به مسائل نامطلوب خاصی مانند فرضا «مصرف مواد مخدر» علاقه مند باشد و صفحات و مطالب مربوطه را در فضای مجازی دنبال نماید، طبیعتا پس از مدتی شناخت و تبحر بیشتری در این مورد پیدا خواهد کرد و چه بسا پیش از گذشته در این گرداب وحشتناک فرو خواهد رفت!
از زمان ورود شبکه‌های اجتماعی و فضاهای جدید ارتباطی، شکل روابط اجتماعی نیز دستخوش تغییرات جدی شده و بر رفتار کاربران اثرات بسیاری گذاشته است.
***
بهرحال، در این مبحث نکات مثبت «فضای مجازی» مدنظر است که در ادامه می آید:
۱- دسترسی آسان
برای ورود به شبکه های مجازی، فقط کافی ست که یک دستگاه تلفن همراه هوشمند و حداقل سواد را داشته باشیم. این دو مورد را امروزه تقریبا همه افراد جامعه در اختیار دارند و بسیار راحت می توان با نصب یک اپلیکیشن به دنیای کامل و بدون محدودیت آن قدم گذاشت. تقریبا هیچ محدودیتی نمی توان برای این دسترسی ها به وجود آورد. دولت ها هم هرآنچه محدودیت اعمال کرده اند، طی چند دقیقه (حتی به طور رایگان) می توان آنها را دور زده و به فضایی که خواست رسید. بنابراین دسترسی به شبکه های اجتماعی بسیار آسان و سهل الوصول است.
علاوه بر اینکه هزینه های تماس صوتی و یا تصویری و همچنین ارسال متن، صدا و ویدیوها هم به نسبت تماس صوتی و محدودیت هایی که بر آن حاکم است، بسیار راحت تر خواهد بود.
2 – هزینه بسیار ناچیز
برای دسترسی به فضای مجازی کاربر در مرحله اول کافی ست که یک گوشی هوشمند داشته باشد که آن هم در دنیای امروز، کمتر کسی را سراغ می توان داشت که از آن استفاده نمی کند. هزینه اینترنت ماهیانه هم که از هزینه یک وعده غذایی هم کمتر است و بسیار راحت برای همه اقشار جامعه قابلیت دسترسی وجود دارد.
بهره گیری از فضای مجازی و امکانات بی شمار آن از جمله تماس صوتی، تصویری به صورت انفرادی و یا گروهی و یا ارسال پیام، صدا، تصویر و ویدیو هزینه ای بسیار ناچیز برای افراد دارد که این از جمله نکات بسیار مهم و مفید فضاهای اجتماعی است.
3 – ارتباط با خانواده و ایجاد همدلی و مهربانی
امروزه با استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌توانیم به راحتی با اقوام و دوستان خود به صورت آنلاین (برخط) و یا آفلاین در ارتباط باشیم، حتی اگر کیلومتر ها باهم فاصله داشته باشیم. تمامی این شبکه های مجازی ارسال پیام، صدا، فیلم و یا تماس صوتی و تصویری را برای همه‌ی افراد خانواده و دوستان بی دغدغه ممکن و سهل الوصول می کند. مردم از این طریق حرف‌ها و احساسات خود را به دیگران منتقل کنند و دیگران را از احوال خود با خبر می سازند. یعنی می توان با این روش به ایجاد همدلی بیشتر خانوادگی و تقویت ارتباط و ابراز مهربانی کمک شایان توجهی داشت.
بی اغراق این مهم ترین نکته مثبت در بهره گیری از فضای مجازی ست که به گونه ای روابط اجتماعی و خانوادگی افراد را قوی تر و گسترده تر می کند. اعضای خانواده هایی که شاید هر سال یک بار همدیگر را می دیدند، به یُمن وجود شبکه های اجتماعی در جریان حال و احوال، رفت و آمد و شرایط همدیگر در گروه های خانوادگی قرار می گیرند و گاها با یک تماس تصویری و یا صوتی گروهی، می توان همزمان اعضای خانواده و دوستان را با هم در شادی و یا حال و احوال فعلی شریک کرد. موردی که در صورت نبودن فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، شاید غیرممکن و یا بسیار سخت و هزینه بر خواهد بود.
4 – بدون مرز، بدون محدودیت
برای ارتباط با خانواده در ساعات مختلف و البته جاهای گوناگون، تقریبا هیچ محدودیتی در فضای اجتماعی وجود ندارد. هرجا که آنتن موبایل و اینترنت هست، امکان ارتباط وجود دارد. شما در سفرهای زیارتی و یا سیاحتی در هر نقطه از جهان می توانید با خانواده ارتباط برقرار کنید و آنها را در جریان لحظه لحظه سفر خود قرار دهید.
اینها می تواند در ایجاد فضای صمیمی و تقویت مهر و محبت در فضاهای خانوادگی تأثیر بسیار زیادی داشته باشد. اینکه اقوام بدانند شما در هر شرایطی (خوشی و ناخوشی) به یاد آنها هستید و آنها را در جریان امور شخصی خود قرار می دهید، برای شان بسیار لذت بخش و به یادماندنی خواهد بود.
جالب اینجاست که طی سال های اخیر، در جریان جنگ هایی که مثلا در سوریه، عراق، لبنان و یا اوکراین رخ داده، سربازان در شرایط مختلف جنگی از طریق موبایل و فضای مجازی با خانواده، اقوام و دوستان خود در تماس دائم بوده و آنها را در جریان حال و احوال خود قرار می دادند! موضوعی که شاید در گذشته غیرممکن و محال به نظر می رسید، اکنون به یُمن وجود «فضای مجازی»، ساده و باز هم سهل الوصول به نظر می رسد!
4-کم کردن شکاف نسلی
مشکلی که اغلب در خانواده ها تا به امروز دیده شده «اختلاف نسل» است که باعث شده جوانان و والدین درک درستی از شرایط یکدیگر نداشته باشند. در این مواقع است که شبکه‌های مجازی به کمک می‌آیند تا این به اصطلاح «شکاف نسلی» را پر کنند.
در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، نسل های مختلف تقریبا در یک جایگاه قرار می گیرند و همدیگر را از نظرات خود به خوبی آگاه می کنند.
در برخی از این برنامه‌ها قابلیت به اشتراک گذاشتن نظرات و علایق هم وجود دارد که افراد خانواده می‌توانند با دیدن و خواندن این مطالب می‌توانند راحت‌تر از علایق و دغدغه های نسل مقابل شان باخبر شده و به آن واکنش و توجه نشان دهند.
5- ایجاد شغل خانوادگی و درآمد
امروزه بسیاری از شغل‌های جدید و حتی قدیم، کار خود را به صورت مجازی پیش می برند که این باعث شده، کسب و کار و فرصت های شغلی زیادی فراهم آید.
علاوه بر این، افراد یک خانواده می توانند با بهره گیری از فضای مجازی، به صورت مجازی کسب و کارشان را انجام می دهند و علاوه بر صرفه جویی در هزینه های رفت و آمد، زمان بیشتری را در بین اعضای خانواده سپری کنند. آنها می توانند در هنگام سفر و گردش هم به کار بپردازند و از این هم می توان این برداشت را کرد که فضای مجازی به این صورت کمک بیشتری به تقویت روابط خانوادگی می کند.
6- به اشتراک گذاشتن تجربیات و کسب مهارت ارتباط خانوادگی
تربیت درست فرزندان مشکلی است که همیشه و در همه جوامع بوده و خواهد بود. بسیاری از خانواده ها با بهره گیری از اطلاعات علمی و روانشناسی موجود در فضای مجازی، توانسته اند در تربیت فرزندان خود و همچنین تقویت روابط خانوادگی موفق تر عمل کنند.
دسترسی آسان و ارزان به این اطلاعات و تجربیات که در فضای مجازی وجود دارد، از دیگر نقاط مثبت وجود و بهره گیری ازدنیای مجازی ست. والدین و خانواده ها از فرهنگ های مختلف، در هر نقطه از کره زمین تجربیات خود را از تربیت فرزندان به اشتراک می گذارند و یا روش های درست را پیشنهاد می‌دهند و بقیه افراد با دیدن و خواندن تجربیات دیگران، می‌توانند روش تربیت خود را اصلاح کنند.
همچنانکه در فضای مجازی، فیلم های کوتاه وجود دارد که طی آنها نکات مهارتی گوناگون آموزش داده می شود که افراد با تماشای آنها می توانند در زمینه های مختلف چون آشپزی، کسب و کار، خلاقیت، امور روزمره زندگی، خانه داری و حتی درس آموزی، بهره بگیرند.
شاید برای خیلی ها انگیزه ای که تماشای یک فیلم کوتاه و یا مطالعه یک متن انگیزشی در فضای مجازی، چون با انتخاب خودشان بوده، چند برابر یک جلسه اجباری و طولانی مدت، اثرگذاری مثبت داشته باشد.
***
صد البته همانطور که در شروع گفته شد، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی می توانند نکات مثبت و منفی زیادی داشته باشه، اما در گفتار فقط نکات مثبت مدنظر بوده است.
