چرا برخی کشورهای نیروگاه های هسته ای رو تعطیل کردند؟

تیتر یک آنلاین – حتما طی چند ماهه اخیر شنیده اید که چندین کشور بنا به دلایلی برنامه های خود را برای تعطیلی نیروگاه های هسته ای اعلام کرده اند. آخرین مورد آن هم کشور «آلمان» بوده که آخرین راکتورها هسته ای تامین برق خود را برای همیشه خاموش کرده و اعلام کرده که بجای آن نیروگاه‌های ذغال سنگ را تقویت می‌کند.
اینکه چرا کشورهای پیشرو در بهره برداری و استفاده از نیروگاه های هسته ای تصمیم به تعطیلی آنها گرفته اند می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که موارد زیست محیطی و هزینه های سرسام آور می تواند مهم ترین آنها باشد.

نگرانی های ایمنی:

فاجعه هسته ای فوکوشیما در ژاپن در سال 2011 خطرات مرتبط با انرژی هسته ای را به ویژه در صورت وقوع یک بلایای طبیعی یا سایر شرایط پیش بینی نشده برجسته کرد. برخی از کشورها، مانند آلمان و سوئیس، نگرانی های ایمنی را دلیل اصلی حذف تدریجی انرژی هسته ای ذکر کرده اند.
اگر بخواهیم دلایل منطقی این تصمیم را بررسی کنیم، طبیعتا موارد ذیل در اولویت قرار خواهند گرفت:

مخالفت عمومی:

انرژی هسته ای موضوعی بحث برانگیز است و بسیاری از کشورها با مخالفت شهروندان خود بر سر ساخت و بهره برداری از نیروگاه های هسته ای همواره مواجه شده اند. حتی در برخی موارد، مانند ایتالیا و بلژیک، مخالفت عمومی منجر به تصمیماتی برای حذف تدریجی انرژی هسته ای شده است.

هزینه های سنگین:

ساخت و نگهداری انرژی هسته‌ای می‌تواند بسیار پرهزینه باشد و برخی کشورها دریافته‌اند که هزینه‌های سرمایه گذاری و جاری آن بسیار بیشتر از منافع آن است. به عنوان مثال، هزینه ساخت نیروگاه های هسته ای جدید در ایالات متحده در سال های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است و از منظر اقتصادی کمتر مقرون به صرفه است.

محبوبیت انرژی های تجدیدپذیر:

افزایش در دسترس بودن و مقرون به صرفه بودن منابع انرژی تجدیدپذیر، مانند انرژی خورشیدی و بادی، باعث شده است که برخی کشورها تمرکز خود را از انرژی هسته ای تغییر دهند. به عنوان مثال، آلمان هدف خود را تولید 80 درصد برق خود از منابع تجدیدپذیر تا سال 2050 تعیین کرده است و به عنوان بخشی از این انتقال، انرژی هسته ای را به تدریج حذف می کند.

زیرساخت‌های قدیمی:

بسیاری از نیروگاه‌های هسته‌ای جهان، به پایان عمر عملیاتی خود می‌رسند و برای ادامه کار ایمن به ارتقاء و نگهداری بسیار قابل توجهی نیاز دارند. برخی کشورها دریافته اند که ادامه فعالیت نیروگاه های هسته ای قدیمی مقرون به صرفه نیست و به جای آن تصمیم گرفته اند آنها را به تدریج حذف کنند.

هزینه بسیار سنگین تولید برق هسته ای:

طبق گفته کارشناسان، هزینه هر کیلووات ساعت برق خورشیدی رقمی حدود 25 سنت هزینه دارد و در مقابل هزینه هر کیلووات ساعت برق انرژی هسته‌ای رقمی بیش از یک دلار هزینه دربردارد که این ارقام نشان می‌دهد هزینه برق هسته‌ای سه و حتی چهار برابر هزینه برق خورشیدی است و با توجه به همین نکات و جزییات می‌توان گفت که استفاده از انرژی هسته‌ای صرفه اقتصادی چندانی در مقابل پیشرفت‌های انرژی‌های جدید ندارد.

به طور کلی، تصمیم برای تعطیلی نیروگاه های هسته ای یک تصمیم پیچیده است که مجموعه ای از عوامل را شامل می شود، از جمله ایمنی، افکار عمومی، هزینه و در دسترس بودن منابع انرژی جایگزین.
چندین کشور نیروگاه های هسته ای را تعطیل کرده اند یا در حال تعطیلی هستند که در ادامه چند نمونه آورده شده است:

آلمان: پس از فاجعه فوکوشیما در ژاپن در سال 2011، آلمان تصمیم گرفت تمام نیروگاه های هسته ای خود را کاملا متوقف کند.

سوئیس: در سال 2011، سوئیس اعلام کرد که نیروگاه های هسته ای خود را تا سال 2035 متوقف خواهد کرد.

بلژیک: در سال 2018، بلژیک تصمیم گرفت تمام نیروگاه های هسته ای خود را تا سال 2025 متوقف کند.

اسپانیا: در سال 2018، اسپانیا اعلام کرد که نیروگاه های هسته ای خود را تا سال 2035 می بندد.

ایتالیا: پس از فاجعه چرنوبیل در سال 1986 ایتالیا تمامی نیروگاه های هسته ای خود را تعطیل کرد و از آن زمان تاکنون هیچ نیروگاه جدیدی ساخته نشده است.

اتریش: اتریش نیروگاه هسته ای ندارد و ممنوعیت قانونی انرژی هسته ای دارد.

سوئد: در حالی که سوئد هیچ یک از نیروگاه های هسته ای خود را تعطیل نکرده است، تصمیم گرفته است تا سال 2040 استفاده از انرژی هسته ای خود را به تدریج متوقف کند.

به طور کلی، تصمیم برای تعطیلی نیروگاه های هسته ای اغلب ناشی از نگرانی در مورد ایمنی، هزینه و اثرات زیست محیطی است.

آیا نیروگاه های هسته ای صرفه اقتصادی دارند؟!

اقتصاد نیروگاه های هسته ای بسته به عواملی مانند هزینه ساخت و راه اندازی نیروگاه، قیمت سوخت و هزینه کاهش خطرات بالقوه زیست محیطی و ایمنی متفاوت است. در برخی موارد، نیروگاه های هسته ای می توانند اقتصادی باشند، به ویژه در مناطقی که تقاضای برق بالا و دسترسی محدود به سایر منابع انرژی وجود دارد.

با این وجود، در موارد دیگر، نیروگاه های هسته ای ممکن است با سایر اشکال انرژی مانند انرژی های تجدیدپذیر یا گاز طبیعی رقابتی نداشته باشند.

خطرات نیروگاه های هسته ای شامل خطر حوادثی است که می تواند مواد رادیواکتیو را در محیط آزاد کند و به طور بالقوه به سلامت انسان و محیط زیست آسیب برساند. خطرات دیگر شامل ذخیره سازی و دفع زباله های هسته ای است که برای هزاران سال رادیواکتیو و خطرناک باقی می ماند.

علاوه بر این، نیروگاه های هسته ای می توانند اهداف بالقوه ای برای تروریسم یا سایر اعمال مخرب باشند.

آنهایی که می خواهند بمانند

البته چندین کشور از جمله چین، روسیه، هند و امارات متحده عربی در حال حاضر در حال ساخت نیروگاه های هسته ای هستند یا برنامه هایی برای این کار دارند و از آن سو کشورهای دیگر مانند فرانسه و ایالات متحده هم اکنون تعداد قابل توجهی نیروگاه هسته ای در حال فعالیت دارند.

با این حال، برخی از کشورها، مانند آلمان و ژاپن، اقداماتی را برای حذف تدریجی یا کاهش اتکای خود به انرژی هسته ای در پی حوادث و نگرانی در مورد ایمنی و دفع زباله انجام داده اند.

کاهش درصد تولید برقی هسته ای که در جهان

یکی از کارشناسان در این باره می گوید: زمانی آمار حکایت از رقم ۱۷ درصد تولید برق جهان توسط انرژی هسته‌ای داشت و حالا این رقم به زیر ۱۰ درصد رسیده و این مشخص می‌کند که بخش زیادی از کشور‌های پیشرفته به این باور رسیده اند که دوران پیک انرژی هسته‌ای در دهه ۹۰ عبور کرده است و در این کشور‌ها اگر آمار و ارقام را رصد کنید متوجه می‌شوید که چندان در زمینه تاسیس نیروگاه‌های هسته‌ای تازه فعالیت ندارند و یا هزینه‌ای را انجام نمی‌دهند.
اخیرا محاسبات دقیقی در مرکز مطالعات انرژی هسته‌ای جهان وابسته به آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای که هر سال گزارشی در این باره ارائه می‌دهد، انجام شده است.

گزارش‌های این مرکز هزینه تولید انرژی‌های مختلف در کشور‌های متفاوت را بررسی و با هم مقایسه کرده و ماحصل این گزارش این است که انواع انرژی‌ها ممکن است هزینه‌های متفاوتی در کشور‌های مختلف داشته باشد. برای مثال انرژی خورشیدی در ایران قطعا ارزان‌تر از اروپا است.

اما نکته این است که در بخش مقایسه انرژی هسته‌ای با انرژی‌های تجدیدپذیر، در دو سال اخیر محاسبات نشان داده است که انرژی خورشیدی اکنون ارزان‌ترین انرژی است که می‌توان از آن برق تولید کرد و تقریبا در عموم کشور‌ها (نه همه، اما تعداد زیادی).
آمار این گزارش همین مساله را نشان می‌دهد و مقایسه آمارها در خاورمیانه نیز در این گزارش نشان می‌دهد که تقریبا هزینه انرژی خورشیدی، یک سوم هزینه انرژی هسته‌ای ارزیابی شده است.

بنابراین بر اساس این آمار می‌توان نتیجه گرفت که انرژی هسته‌ای اساسا به عنوان یک منبع اصلی انرژی امروز دیگر قابل استناد و استفاده نیست.