اف‌ای‌تی‌اف (FATF) چیست؟ مخالفان و موافقان چه می گویند؟

اف‌ای‌تی‌اف (FATF) یک سازمان فرادولتی است که سیاست‌ها و استانداردهای مبارزه با جرایم مالی، از جمله پولشویی و تامین مالی تروریسم را طراحی و ترویج می‌کند.

به گزارش تیتر یک آنلاین، کارگروه اقدام مالی FATF یا Financial Action Task Force، در سال ۱۹۸۹ و به‌دستور گروه هفت (G7) تاسیس شد و مقر آن در پاریس است.

افزایش قابل توجه تجارت بین‌المللی به‌دنبال بزرگ‌تر شدن اقتصاد جهان، جرایم مالی متعددی از جمله پولشویی را به‌ دنبال داشته است. کارگروه اقدام مالی توصیه‌هایی را برای مبارزه با این جرایم ارائه می‌دهد، نظرات اعضایش را مورد برسی قرار می‌دهد و درصدد افزایش پذیرش مقررات برای مقابله با پولشویی از کشورها در سراسر جهان است.

از آنجا که روش‌های پولشویی مدام در حال تغییر هستند، FATF این استانداردها را سالانه به‌روز می‌کند.

در سال ۲۰۰۱، دستورالعمل‌هایی در جهت مبارزه با تامین مالی تروریسم به این توصیه‌نامه افزوده شد. در آخرین به‌روزرسانی در سال ۲۰۱۲، این استانداردها برای هدف قرار دادن تهدیدهای جدید از جمله مقابله با اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی و شفاف‌سازی مالی به‌روز شدند.

FATF چند عضو دارد؟

در حال حاضر، این کارگروه دارای ۳۷ عضو است. بیشتر اعضای FATF را کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی تشکیل می‌دهند. یک کشور برای عضو شدن باید ویژگی‌های مهمی از جمله جمعیت بالا، تولید ناخالص داخلی قابل توجه، بخش بانکی توسعه‌یافته و غیره داشته باشد. اعضا همچنین باید بر اساس استانداردهای مالی پذیرفته‌شده عمل کنند و در سایر سازمان‌های بین‌المللی مهم عضو باشند.

در عین حال، کشورهای عضو متعهد می‎شوند که جدیدترین توصیه‌های FATF را تایید و از آن‌ها حمایت کنند.

تعدادی زیادی از سازمان‌های بین‌المللی به‌عنوان ناظر در FATF شرکت می‌کنند. صندوق بین‌المللی پول (IMF)، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، بانک جهانی و پلیس بین‌الملل از جمله این سازمان‎ها هستند.

کشورهایی که در وضعیت غیرهمکار با این سازمان به‌سر می‌برند، در لیست سیاه قرار می‌گیرند. در حال حاضر به جز ایران، دو کشور کره شمالی و کوبا در این لیست قرار دارند. ایران نیز اولین بار در سال ۲۰۰۹، در این فهرست قرار گرفته بود.

در سال ۲۰۱۵ و پس از امضای توافق هسته‌ی موسوم به برجام، این وضعیت به حالت تعلیق درآمد.

کشورهایی که از آنها‌ به‌عنوان پناهگاه امن برای حمایت از تامین مالی تروریسم و پولشویی یاد می‌شود نیز در لیست خاکستری FATF قرار می‌گیرند. قرار گرفتن این کشورها در این فهرست به‌معنای هشداری برای امکان ورود به لیست سیاه است.

چرا همکاری با FATF مهم است؟

توصیه‌های این کارگروه از سوی بسیاری از کشورها جدی گرفته می‌شود. اگر کشوری در لیست خاکستری و سیاه FATF قرار بگیرد، شانس ادغام در نظام بانکی جهانی را از دست خواهد داد. کاهش مبادلات تجاری بین‌المللی، تحریم‌های اقتصادی از سوی صندوق‌ بین‌المللی پول، بانک جهانی، ADB و البته سایر کشورها از دیگر پیامدهای قرار گرفتن در لیست سیاه و خاکستری است.

اف‌ای‌تی‌اف (FATF) به زبان ساده

این روزها همه جا صحبت از اف‌ای‌تی‌اف (FATF) است و بعضی تأثیر عدم پیوستن ایران به اف‌ای‌تی‌اف بر اقتصاد ایران را حتی فراتر از تحریم‌های آمریکا می‌دانند. اما اف‌ای‌تی‌اف چیست که این قدر مهم شده است:

۱-  اف‌ای‌تی‌اف یا گروه ویژه اقدامات مالی فقط و فقط یک سازمان غیردولتی است که سیاست‌ها و استانداردهای مبارزه با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم را وضع کرده و ارتقا می‌دهد. این سازمان در سال ١٩٨٩ تاسیس شده و مقر آن در پاریس است.

۲- هم اکنون ١٩٨ کشور جهان به صورت مستقیم یا از طریق گروه‌های نه گانه منطقه‌ای در اف‌ای‌تی‌اف عضویت دارند. از این بین ۳۷ کشور صاحب اقتصادهای بزرگ و توسعه یافته عضو سازمان اصلی هستند.

۳- اف‌ای‌تی‌اف در سال ۲۰۱۲ چهل و نه توصیه را به عنوان استانداردهای این سازمان برای مبارزه با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم ابلاغ کرد که کشورهای عضو موظف شدند یا قوانینی برای رعایت این توصیه‌ها تصویب کنند و یا قوانین فعلی خود را ارتقاء دهند.

۴- اف‌ای‌تی‌اف همه کشورهای جهان را بر اساس پایبندی به این توصیه‌ها به ٤ دسته استاندارد، در حال پیشرفت، غیرهمکار و لیست سیاه دسته بندی می‌کند.

۵- اف‌ای‌تی‌اف از بین همه کشورهای جهان ٩ کشور را در طی سال‌های اخیر به دلیل عدم پایبندی به استانداردهای جهانی مبارزه با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم در لیست سیاه قرار داده است و ایران در همه سالهای اخیر در صدر این لیست بوده است.

۶- اف‌ای‌تی‌اف از بین ٩ کشور عضو لیست سیاه، ٢ کشور کره‌شمالی و ایران را در جایگاهی فراتر از لیست سیاه قراره داده و توصیه شده است علیه آنها «اقدامات متقابلانه» انجام شود.

۷- امروزه استانداردهای اف‌ای‌تی‌اف و نظر این سازمان درباره سطح پایبندی کشورها به این استانداردها، به عنوان یکی از مهمترین پیش نیازهای ارائه هرگونه ارتباط و ارائه خدمات بانکی و اعتباری و مالی از سوی بانک‌ها و موسسات مالی به دیگر کشورها است.

۸- در سال ٢٠١٦ دولت آقای روحانی توانستاف‌ای‌تی‌اف را راضی کند تا یک ضرب العجل به ایران داده تا توصیه‌های ٤٩ گانه این سازمان را در کشور عملیاتی کرده و در عوض اف‌ای‌تی‌اف بطور موقت حضور ایران از لیست سیاه را تعلیق کند.

این ضرب العجل تاکنون دو بار از سوی اف‌ای‌تی‌اف تمدید شده و ضرب العجل نهایی کمتر از چند هفته دیگر به پایان می رسد.

۹- ایران برای خروج از لیست سیاه باید قوانین داخلی خود در مبارزه با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم را بر اساس کنوانسیون‌های جهانی ای‌ام‌ال (AML) و سی‌اف‌تی (CFT) اصلاح و عملیاتی کند.

– در صورت عدم پیوستن ایران به سازمان اف‌ای‌تی‌اف در طی فرصت باقی مانده و حضور دوباره ایران در لیست سیاه، عملا ارائه هرگونه خدمات و ارتباطات مالی و بانکی و پولی از سوی بانک‌های جهانی با بانک‌های ایرانی ناممکن شده و کشور عملا در یک تحریم تمام‌عیار بانکی جهانی فراتر از تحریم‌های آمریکا قرار خواهد گرفت.

تاریخچه

گروه ویژه اقدام مالی پول‌شویی (فت اف) در سال ۱۹۸۹ در نشست سران جی۷ در پاریس برای مبارزه با مشکل رو به رشد پول‌شویی تأسیس شد. نیروی ویژه موظف به مطالعه روندهای پولشویی، نظارت قانونی، و اجرای قوانین مالی در سطوح ملی و بین‌المللی شده‌است. این سازمان در زمان ایجاد شامل ۱۶ عضو بوده‌است.

دستورالعمل اتحادیه بین‌المللی مبارزه با پول‌شویی

اتحادیه FATF دارای یک دستورالعمل ۴۰ ماده‌ای است که کلیه جنبه‌های مبارزه با پول‌شویی را دربرمی گیرد. از ابتدای شروع به فعالیت اتحادیه FATF، مشخص بود که کشورهای عضو این اتحادیه دارای سیستم‌های مالی و قانونی متفاوت با یکدیگر می‌باشند و نمی‌توانند معیارهای یکسانی داشته باشند و برای مبارزه با پول‌شویی از رفتار یکسانی پیروی کنند؛ بنابراین، دستورالعمل اجرایی اتحادیه FATF به صورتی نوشته شده‌است که هم قابل اجرا توسط کلیه اعضا باشد وهم اینکه مبادلات پولی قانونی کشورهای عضو را محدود نکند و مانع توسعه اقتصادی کشورها نشود.

بیانیه مشترک (لیست سیاه)

گروه ویژه اقدام مالی پول‌شویی (اف ای تی اف) همواره یک بیانیه دارد که در آن یک لیست از کشورهایی که مقررات مالی و پولشویی نگران کننده‌ای دارند منتشر می‌کند و در آن از اعضای خود و دیگر کشورها می‌خواهد که در فعالیت‌های اقتصادی خود و روابط مالی دو جانبه حداکثر دقت را به منظور جلوگیری از فعالیت‌های تروریستی و پولشویی به خرج دهد. در لیست منتشر شده تا سال ۲۰۱۵ کشورهای ایران و کره شمالی به عنوان کشورهای خطرناک شناخته شده‌اند. اما بنا به تعهد ایران به اجرای «برنامه اقدام» در ۱۲ ماه آینده (سال ۲۰۱۶)، اقدامات متقابل علیه ایران برای مدت یک سال به تعلیق درآمد. اما این مسئله با مخالفت عده‌ای روبرو شده که آن را برخلاف منافع ملی و کاپیتولاسیونی دیگر قلمداد کرده‌اند.

اثر قرارگیری در فهرست سیاه شایان وجه بوده و با وجود این که بر اساس حقوق بین‌الملل فهرست سیاه FATF هیچگونه تحریم رسمی را با خود به همراه ندارد، در واقعیت کشور قرار گرفته در فهرست سیاه FATF اغلب خود را در معرض فشار مالی می‌بیند.

وقتی که نام کشوری در فهرست دولت‌های غیرهمکار و مناطق پرخطر گروه اقدام مالی قرار داشته باشد، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری مهم دنیا، در برخورد با بانک‌ها و شرکت‌های آن کشور، نهایت احتیاط را به خرج می‌دهند و گاه به همین دلیل از برقراری روابط با آنها خودداری می‌کنند و حتی همچون شرایط قبل از برجام هرگونه فعالیت بانکی ایران را تحریم کرده بودند اما احتمال این نیز می‌رود پس پذیرفتن از طرف ایران کماکان کشورهای اروپایی و دیگر متحدان آمریکایی از رابطه سرباز بزنند.

در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۹۸ ایران به لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف اضافه شد. براساس بیانیه‌ای که در پایان نشست دوره‌ای این سازمان صادر شد، از تمامی کشورها می‌خواهد که اقدامات مقابله‌ای را در مبادلات مالی با ایران بکار بگیرند و مطمئن شوند که خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم از درون سیستم بانکی ایران دامن کشورهای دیگر را نگیرد.

گروه ویژه اقدام مالی علیه پولشویی، اف‌ای‌تی‌اف، جمهوری اسلامی ایران را به‌دلیل پایبند نبودن به مقررات این نهاد کماکان در فهرست سیاه خود نگه می‌دارد. مارکوس پیلر، رئیس گروه ویژه اقدام مالی روز شنبه ۲۴ اکتبر ۲۰۲۰، با تأکید بر این موضوع، از دولت‌های جهان خواست که تدابیر مؤثر را علیه کشورهایی چون ایران و کره‌شمالی اعمال کنند.

در پاسخ به انتقادها، سخنگوی وزارت خارجه ایران، دربارهٔ FATF گفت:

این توافق هیچ ربطی به برجام ندارد و در دولت قبلی به صورت لایحه ارائه شد که مجلس هم تصویب کرد اما به دلیل تحریم و قطع ارتباط مالی با دنیا این موضوع را نمی‌دیدیم اما امروز که تحریم‌ها برداشته شده این مسئله خود را نشان داده‌است. تعداد کشورهای عضو این کنوانسیون بیش از تعداد اعضای سازمان ملل است و برای فعالیت بین‌المللی یکسری موارد را باید انجام دهیم. ما با موضوع پولشویی مشکلی نداریم اما چنین نیست که ایران همه اطلاعات مالی خود را اعلام کند. بحث دیگر مبارزه با تروریسم است، ما به عنوان قربانی تروریسم خود را پیشقراول مبارزه با آن می‌دانیم و کسانی که از پولشویی استفاده می‌کنند گروه‌های کودک کش تروریستی هستند. دربارهٔ نگرانی آنها در رابطه ایران با حزب‌الله باید بگویم که ما حزب‌الله را افتخار می‌دانیم.

حسین قضاوی معاون وزیر اقتصاد نیز در مورد محدودیت و عدم امکان ارائه خدمات بانکی از سوی بانک‌های ایرانی به نهادهای تحریم شده کشور، اظهار داشت: «ربطی به بحث‌های مبارزه با پولشویی و FATF ندارد و این تحریم‌ها، بخش باقی‌مانده تحریم‌ها پس از برجام است که به صورت عمومی به اقتصاد کشور تحمیل شده‌است.»

FATF برای آخرین بار اعلام کرد مهلت نهایی ایران برای پیروی از معیارهای بین‌المللی، فوریه ۲۰۲۰ است و پس از آن، این نهاد از تمامی اعضای خود درخواست خواهد کرد تا اقدامات متقابل انجام دهند. در بیانیه منتشر شده آمده‌است: «اگر ایران پیش از فوریه ۲۰۲۰ کنوانسیون‌های پالرمو و تأمین مالی تروریسم را همراستا با استانداردهای FATF به صورت قانون تصویب نکند، سپس FATF تعلیق اقدامات متقابل را به‌طور کامل برمی‌دارد و از اعضایش می‌خواهد تا اقدامات متقابل مؤثر همراستا با توصیه نامه ۱۹ اجرایی کنند.»

این چهارمین باری است که گروه ویژه اقدام مالی وضعیت ایران را در برابر اقدامات متقابل تمدید کرده‌است. FATF پیش از این سه بار مهلت‌های چهارماهه برای ایران برای اجرای درخواست‌های این کارگروه در نظر گرفته بود.

این سازمان شامل اعضای قضایی، سازمان‌های منطقه‌ای، اعضای ناظر، اعضای وابسته و در نهایت سازمان‌های ناظر است که بر اساس گزارش سالیانه FATF در مجموع ۱۹۴ کشور در سراسر جهان را پوشش می‌دهد که از میان آن‌ها ۳۵ کشور به‌عنوان اعضای قضایی و ۲ سازمان «کمیسیون اروپا» و «کشورهای عضو همکاری خلیج فارس-GCC» به‌عنوان سازمان‌های منطقه‌ای فعالیت می‌کنند.

جریان لیست سیاه چیست؟

لیست سیاه FATF BLACK LIST از سال ۲۰۰۰ میلادی به صورت سالانه، کشورهایی که پر خطر ترین  مقصدهای سرمایه گذاری جهان هستند را معرفی می کند. سال  ۲۰۰۹، ایران و ترکمنستان و ازبکستان و پاکستان، وارد لیست سیاه سرمایه گذاری گروه ویژه اقدام مالی شدند. قرار گیری اسم ایران در کنار کره  شمالی و توصیه به اقدامات مقابله ای علیه آن ها، اقدام این کارگروه علیه ایران بود.

گزارش بهمن نود و چهار FATF علیه ایران چه بود؟

یکی از گزارشاتی که FATF علیه  کشورمان منتشر کرد، به نگرانی شدید این نهاد نسبت به کاهش ریسک تامین مالی تروریسم و تهدید علیه یکپارچگی سیستم مالی بین المللی اشاره دارد. این گزارش بر گزارش سال ۲۰۰۹ خود تاکید داشت که به اعضا توصیه می کرد که اقدامات مقابله ای موثری را در بخش های مالی خود درباره ریسک پولشویی در ایران، وضع کنند. هم چنین با تاسیس شعبه مالی ایران در کشور های مختلف، مراقب کنند. این گزارش اعلام کرد که اگر ایران تا جولای ۲۰۱۶ میلادی، اقدامات اصلاحی را انجام ندهد، با اقدامات پیشگیرانه موثر و سختی مواجه خواهد شد.

نظرات شخصیت ها درباره تصویب اف ای تی اف و CFT

(توییت جنجالی احمد توکلی درباره FATF)

• دکتر ظریف، وزیر امور خارجه: مجمع تشخیص برای خروج ایران از مشکلات اقتصادی، اف ای تی اف را تصویب کند.
• عراقچی: تصویب اف ای تی اف یعنی عبور از تحریم ها.
• نامه اصلاح طلبان به مجمع: مراقبت شانتاژهای مصحلت ستیز باشید.
• رییس کمیته سیاست خارجی فراکسیون امید: پیوستن به اف ای تی اف ، مقابله با فساد است.
• هاشم زایی (نماینده تهران): تصویب اف ای تی اف ، دست رانت خواران فساد را قطع می کند.
• عضو هیات رئیسه مجلس: مقابله با اختلاس و ممانعت خروج پول از کشور، فایده الحاق به اف ای تی اف.
• رییس کمیته امنیت ملی مجلس: تصویب اف ای تی اف ، یعنی مقابله با فساد سازمان یافته.
• احمد توکلی عضو مجمع تشخیص: مخالف اف ای تی اف هستم.
• فلاحت پیشه : رفراندم برای CFT یعنی التهاب آفرینی در جامعه.

(توییت دکتر غلام علی حداد عادل، مشاور امور فرهنگی مقام معظم رهبری درباره تصویب پالرمو)

به نظر شما، تصویب یا عدم تصویب CFT در مجمع تشخیص مصحلت نظام، چه تاثیری در قیمت ارز، سکه، بورس، ارتباطات پولی و بانکی و مالی کشور در سال 1400 خواهد داشت؟