بنا بر ماده 3 قانون کار جمهوری اسلامی ایران (کارفرما ) شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر و یا کارمند به درخواست او در مقابل دریافت حق مزد کار می‌کند.
کارفرما کیست و تهعدات کارفرما در قانون کار
بنا بر ماده 3 قانون کار جمهوری اسلامی ایران (کارفرما ) شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر و یا کارمند به درخواست او در مقابل دریافت حق مزد کار می‌کند. به عبارتی مدیران و مسئولان و به‌طور عموم تمامی افراد اعمم از حقیقی و حقوقی که عهده‌دار اداره امور هستند و افرادی را به جهت دستیابی به اهداف مورد نظر به استخدام خود در می آورند به اصطلاح کارفرما نام می گیرند.
چنانچه اشاره گردید کارفرما می تواند شخص حقیقی و یا حقوقی باشد، کارفرمای حقوقی مجموعه هایی هستند مانند؛ شرکت های ثبت شده ،موسسات ، تعاونی یا گروه‌های دیگری که دارای اساسنامه و صورتجلسات قانونی باشند.
ماده 2 قانون کار: کارگر ازلحاظ این قانون کسی است که به هرعنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد ،حقوق،سهم سود وسایرمزایابه درخواست کارفرما کار می کند
از تعریف کارگر چند نکته بدست میآید:
1-کارگر شخصی است حقیقی(کسی است) و اشخاص حقوقی نمی توانند کارگر قلمداد شوند
2-عبارت( به هر عنوان) در تعریف فوق بدین معناست که عنوان شخص، اهمیتی در انطباق یا عدم انطباق با کارگر بودن ندارد. به عنوان نمونه یک پزشک ،مهندس،پژوهشگر ،استاد دانشگاه می توانند ازجهت این قانون کارگر باشند
3-عبارت(در مقابل دریافت حق السعی) اشاره دارد به این نکته که کارگر کسی است که کارش جنبه تبرعی ومجانی ندارد بلکه درمقابل انجام کار، مزد می گیرد
4-عبارت))حق السعی اعم از مزد ،حقوق،سهم سود و سایر مزایا(( ناظر براین معناست که عنوان دریافتی کارگر نقشی در ایجاد یا عدم ایجاد رابطه کاری نداردآنچه در رابطه کاری اهمیت دارد این است که رابطه کاری معوض باشد وهر گونه مزایایی که درقبال انجام کار به کارگر تعلق گیرد حق السعی می باشد مانند حق سکونت درقبال انجام کار
5-عبارت (به درخواست کارفرما) بیانگر این نکته است که کارگر کار خود را تحت تابعیت و دستورکارفرما انجام می دهد
روابط مابین کارفرما و کارمند در قوانین کار دارای تعاریف خاصی است و کارفرما در مقابل فعالیت افراد دارای دارای وظایفی می باشد . این قوانین در پی حمایت از حقوق کارمندان و یا کارگران تدوین گردیده است ،در ادامه این مطلب به بررسی این وظایف و حقوق خواهیم پرداخت:
برخی از مهمترین تهعدات کارفرما بنا بر قوانین کار عبارتند از:
1-انتخاب نوع قرارداد به تناسب شرایط مربوطو عقد قرار داد با توجه به شرایط:
الف)قراداد مدت موقت :در این نوع کار های است که مستمر و ادامه دار نیست
ب)قرداد کار غیر موقت : کارهایی است که طبیعتی دائمی و مستمر دارند.
ج)قراداد کار برای انجام امور معین (با توجه به نام استخدام فرد برای انجام کاری معین انجام می گیرد).
2-انجام تعهدات مندرج در قرار داد کار
کارفرما ملزم است شروط قرارداد را که با توجه به قانونِ کار تنظیم شده یا مزایای بیشتری را که برای کارگر در نظر گرفته‌اند و کارگر و کارفرما بر آن توافق نمودند، رعایت نماید.
3-رعایت سایر تکالیف مندرج در فصل دوم قانون کار
تکالیفی همچون بازگشت کارگر پس از رفع حالت تعلیق قرارداد کار، پرداخت مزایای پایان کار در مورد قرارداد کار انجام کار معین و مدت موقت، پرداخت حق سنوات به هنگام اخراج موجه، بازگرداندن کارگر به کار و پرداخت حق مزد او از زمان اخراج تا وقت بازگشت به کار
4-رعایت مقرارت مربوط به شرایط کار
شرایط کار توسط مقنن به منظور حمایت از کار گر تعیین شده است .مانند :
– مقررات حاکم بر تعیین حداقل دستمزد،
-طبقه‌بندی مشاغل
-حداکثر ساعت‌های قانونی کار
– میزان اضافه‌کاری و حمایت‌های مربوط به آن
– کارهای سخت و زیان آور
– تعطیلی هفتگی
– ویژگی‌های شرایط کار بانوان
-رعایت امکان استفاده از مرخصی بارداری و زایمان زنان کارگر و رعایت فرصت شیردهی آنها به کودکان
– ممنوعیت به کار‌گیری افراد کمتر از ۱۵ سال،
5-رعایت مقررات مربوط به ایمنی و بهداشت کار
ایمنی و بهداشت محیط کار و تضمین حفاظت از سلامتی کارگران اهمیت زیادی دارد.
6-بیمه نمودن کارگرا
طبق قانون تأمین اجتماعی و قانون کار، کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون کار، مکلفند بر اساس قانون تأمین اجتماعی نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند ؛ در صورتی که کارفرما از بیمه کردن کارگران خودداری کند، علاوه بر تأدیه‌ی تمامی حقوق متعلقه به کارگر (سهم کارفرما)، با توجه به شرایط و امکانات به جریمه‌ی نقدی معادل ۲ تا ۱۰ برابر حق بیمه مربوطه محکوم خواهد شد
7-تعهدات کارفرما در برابر کارگران کارآموز
در قانون کار مقرر شده است که رابطه‌ی استخدامی کارگر در مدت کارآموزی قطع نمی‌شود و این مدت از هر لحاظ جزءِ سوابق کاری کارگر محسوب می‌شود. مزد کارگر نیز در مدت کارآموزی از مزد ثابت یا مزد مبنا کمتر نخواهد بود. مزایای غیر نقدی، کمک‌ها و فوق‌العاده‌هایی که برای جبران هزینه‌ی زندگی و مسئولیت‌های خانوادگی به کارگر پرداخت می‌شود در دوره‌ی کارآموزی همچنان پرداخت می‌شود
8-تکلیف مربوط به ارائه ی خدمات رفاهی
فصل هشتم قانون کار تکالیفی را در زمینه‌ی همکاری با تعاونی‌های مسکن، احداث خانه‌های سازمانی، ایجاد محل مناسب برای ادای فریضه‌ی نماز، تأمین غذای کارگران با شرایط مزبور، ورزش کارگران، تأمین وسیله‌ی نقلیه در صورت دوری کارگاه و…. برشمرده و برای عدم انجام برخی از آنها نیز مجازات پیش‌بینی نموده است
9- تکلیف به تسلیم گواهی انجام کار
هر چند تسلیم گواهی مزبور به درخواست کارگر صورت می‌پذیرد، اما تعهدی قانونی است که بر دوش کارفرما استوار است. بنابراین کارفرمایان مکلفند پس از پایان قرارداد کار به درخواست کارگر، گواهی انجام کار با قید مدت، زمان شروع و پایان، و نوع کار انجام شده را به وی تسلیم نمایند. در هیچ یک از مواد قانون کار ضمانت اجرایی (اعم از مجازات و جریمه) برای این تکلیف مقرر نشده است
10-رعایت آزادی شغل و اجبار نداشتن افراد به کاری معین و جلوگیری از بهره‌کشی از کار دیگری
اصل بیست و هشتم قانون اساسی نیز به این مهم تصریح نموده است. کار اجباری با توجه به قانون کار به هر شکل ممنوع است و متخلف علاوه بر پرداخت دستمزد واقعی که کارگر به موجب انجام آن کار اجباری، استحقاق دریافت آن دارد (اجرت‌المثل کار انجام یافته) و جبران خسارت، با توجه به شرایط به حبس محکوم خواهد شد.
مواردی که در ده بخش از آنها یاد شد به عنوان حداقل مسئولیت کارفرما در مقابل کارمندان لازم الاجرا می باشد که چنانچه اشاره شد در صورت عدم رعایت آنها با شخص خاطی برخورد قانونی خواهد شد .
قرارداد کارگری
حضور یک کارگر متخصص به سبب آن‌که موجب رونق کسب و سودزایی بیشتر در حرفه می‌گردد، برای شخص کارفرما حائز اهمیت است. در طرف مقابل شخص کارگر در ازای هر فعالیت، خواستار حس اطمینان نسبت به شغل خود، داشتن حقوقی مناسب و دریافت دیگر مزایای شغل می‌باشد. به همین سبب قانون گذاران تنظیم نمودن قرارداد کارگری پیش از استخدام هر کارگر الزامی می‌دانند.
قرارداد کارگری میان دو شخص یا بیشتر منعقد می‌شود. طرفین قرارداد کارگر یا کارمند و کارفرما یا رئیس می‌باشند.
مطابق قانون کار بر اساس ماده 7 به قراردادی که به صورت کتبی و یا به شکل شفاهی تنظیم شده که این قرارداد منجر به انجام فعالیتی توسط کارگر در ازای دریافت حق الزحمه در حالت مدت موقتی یا مدت غیر موقتی برای شخص کارفرما شده، قرارداد کارگری گفته می‌شود.
انواع قرارداد کارگری
- قرارداد به شکل موقت
- قرارداد در مدت زمان معین
- قرارداد معین
- قرارداد به شکل دائم
کارگر یا کارمند کیست؟
مطابق قانون کار بر اساس ماده 2 به شخصی حقیقی که به ازای به سرانجام رساندن هرگونه فعالیتی به درخواست شخص کارفرما یا رئیس خود، از شخص کارفرما دستمزد یا حقوق، حق الزحمه، سهمی از سود حاصل شده از کار و به طور کلی دیگر مزایا دریافت می‌کند، کارگر یا کارمند می‌گویند.
لازم به ذکر است که هر شخصی که با توجه به درخواست شخص کارفرما و به ازای دریافت دستمزدی اقدام به فعالیت در راستای شغل کند، بدون توجه به سطح تحصیلات یک کارگر محسوب می‌شود. بنابراین عنوان کارگر تنها به افرادی که اقدام فعالیت‌های یدی و دستی کرده اختصاص ندارد.
ویژگی و خصوصیات مختص به یک کارگر
الف) حقیقی بودن شخص کارگر
مطابق قانون کار بر اساس ماده 2 کارگر شخصی حقیقی بوده و افراد حقوقی مشمول این ماده از قانون کار نیستند.
ب) دریافت دستمزد توسط کارفرما
یکی از ویژگی‌های قابل توجه کارگران، وابستگی مالی آنان به کارفرما از لحاظ دریافت حقوق و دستمزد به صور مختلف (ساعتی، ماهانه و …) می‌باشد.
ج) تابع کارفرما بودن کارگر
یک شخص، کارگر محسوب شده تنها زمانی‌که از فرد کارفرما دستورات را گرفته و اطاعت کند. درواقع به طورکلی کارگر تابع کارفرما می‌باشد.
نکته: عدم تبعیت از شخص کارفرما و به صورت مستقل اجرا کردن فعالیت‌ها به معنای عدم کارگر بودن شخص است.
